Zapalenie ścięgien i pochewek ścięgnistych to dolegliwość, która dotyka wielu osób, szczególnie tych aktywnych fizycznie lub wykonujących powtarzalne ruchy. Problem ten może znacząco ograniczać codzienne funkcjonowanie i wymagać specjalistycznego leczenia. W tym artykule omówimy przyczyny, objawy, metody diagnostyczne oraz sposoby leczenia i rehabilitacji tego schorzenia.
Czym jest zapalenie ścięgien i pochewek ścięgnistych?
Zapalenie ścięgien (tendinitis) to stan zapalny tkanki ścięgnistej, która łączy mięśnie z kośćmi. Natomiast zapalenie pochewek ścięgnistych (tenosynovitis) dotyczy osłonek otaczających ścięgna, które w normalnych warunkach produkują płyn maziowy ułatwiający ruch ścięgna.
Ścięgna to twarde, włókniste struktury łącznotkankowe, które przenoszą siłę skurczu mięśni na kości, umożliwiając ruch. Pochewki ścięgniste to cylindryczne osłonki otaczające niektóre ścięgna, wypełnione płynem maziowym, który zmniejsza tarcie podczas ruchu.
Te stany zapalne najczęściej występują w okolicach nadgarstków, dłoni, łokci, ramion, kolan, stóp i ścięgien Achillesa. Mogą przybierać formę ostrego zapalenia (trwającego kilka dni lub tygodni) lub przewlekłego (utrzymującego się miesiącami).
Przyczyny zapalenia ścięgien i pochewek ścięgnistych
Istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju tych schorzeń:
- Przeciążenia mechaniczne – powtarzalne ruchy wykonywane podczas pracy lub uprawiania sportu (np. tenis, golf, bieganie)
- Mikrourazy – drobne, powtarzające się urazy prowadzące do zmian zwyrodnieniowych
- Nieprawidłowa technika – niewłaściwy sposób wykonywania czynności podczas aktywności sportowej lub pracy
- Wiek – wraz z upływem lat ścięgna tracą elastyczność i stają się bardziej podatne na uszkodzenia
- Choroby układowe – reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca, dna moczanowa
- Infekcje – bakteryjne lub wirusowe zakażenia pochewek ścięgnistych
- Zaburzenia anatomiczne – nieprawidłowa budowa stopy, kolana czy nadgarstka
Szczególnie narażone na zapalenie ścięgien są osoby wykonujące prace wymagające powtarzalnych ruchów, takie jak programiści, muzycy, kasjerzy, fryzjerzy czy sportowcy.
Objawy i diagnostyka
Rozpoznanie zapalenia ścięgien i pochewek ścięgnistych opiera się na charakterystycznych objawach oraz specjalistycznych badaniach diagnostycznych.
Typowe objawy
- Ból w okolicy ścięgna, nasilający się podczas ruchu
- Obrzęk i zaczerwienienie okolicy ścięgna
- Uczucie ciepła w miejscu zapalenia
- Ograniczenie ruchomości stawu
- Trzeszczenie lub skrzypienie podczas ruchu (crepitatio)
- Sztywność poranna, zmniejszająca się po rozruszaniu
- W przypadku zapalenia pochewek ścięgnistych – wyczuwalny trzask lub przeskakiwanie podczas ruchu (palec trzaskający)
Metody diagnostyczne
Lekarz zazwyczaj rozpoczyna diagnozę od dokładnego wywiadu i badania fizykalnego. W celu potwierdzenia rozpoznania może zlecić:
- USG – pozwala ocenić strukturę ścięgna i obecność płynu w pochewce ścięgnistej
- Rezonans magnetyczny (MRI) – dokładniejsza ocena zmian w ścięgnach i otaczających tkankach
- Badania laboratoryjne – w celu wykluczenia chorób układowych
- RTG – pomocne w wykluczeniu zmian kostnych
Leczenie zapalenia ścięgien i pochewek ścięgnistych
Leczenie powinno być kompleksowe i dostosowane do nasilenia objawów oraz przyczyny schorzenia.
Leczenie zachowawcze
W początkowej fazie zaleca się:
- Odpoczynek – ograniczenie aktywności obciążającej chore ścięgno
- Leki przeciwzapalne i przeciwbólowe – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) jak ibuprofen czy diklofenak, dostępne w formie doustnej lub miejscowej (maści, żele)
- Okłady – zimne w fazie ostrej, ciepłe w fazie przewlekłej
- Unieruchomienie – stabilizatory, ortezy czy opaski uciskowe ograniczające ruch i zmniejszające obciążenie
- Fizykoterapia – ultradźwięki, jonoforeza, laseroterapia, magnetoterapia
Leczenie inwazyjne
W przypadkach opornych na leczenie zachowawcze stosuje się:
- Iniekcje sterydowe – podanie kortykosteroidów bezpośrednio w okolice ścięgna lub do pochewki ścięgnistej
- Terapia falą uderzeniową – stymuluje procesy naprawcze w ścięgnie
- PRP (osocze bogatopłytkowe) – wykorzystanie czynników wzrostu z własnej krwi pacjenta do przyspieszenia regeneracji
- Leczenie operacyjne – w przypadkach przewlekłych lub przy całkowitym zerwaniu ścięgna
Należy pamiętać, że iniekcje sterydowe, choć skutecznie zmniejszają stan zapalny, powinny być stosowane z ostrożnością, gdyż mogą osłabiać strukturę ścięgna przy wielokrotnym podaniu.
Rehabilitacja w zapaleniu ścięgien
Rehabilitacja stanowi kluczowy element leczenia i powinna być prowadzona pod nadzorem doświadczonego fizjoterapeuty.
Fazy rehabilitacji
1. Faza ostra – ograniczenie bólu i stanu zapalnego:
- Odpoczynek i modyfikacja aktywności
- Krioterapia (okłady z lodu)
- Delikatne ćwiczenia rozciągające
- Techniki manualne (masaż poprzeczny, mobilizacje)
2. Faza podostra – przywracanie funkcji:
- Stopniowe zwiększanie obciążenia
- Ćwiczenia ekscentryczne (z oporem podczas fazy wydłużania mięśnia)
- Ćwiczenia propriocepcji (czucia głębokiego)
- Terapia manualna tkanek miękkich
3. Faza powrotu do aktywności:
- Progresywne zwiększanie obciążeń
- Ćwiczenia funkcjonalne specyficzne dla danej aktywności
- Korekta techniki ruchu
- Trening siłowy i wytrzymałościowy
Skuteczne metody fizjoterapeutyczne
- Ćwiczenia ekscentryczne – szczególnie skuteczne w leczeniu tendinopatii Achillesa i łokcia tenisisty
- Techniki powięziowe – rozluźnianie mięśniowo-powięziowe poprawiające elastyczność tkanek
- Kinesiotaping – aplikacja specjalnych plastrów odciążających ścięgno i wspierających gojenie
- Masaż poprzeczny Cyriax – technika masażu głębokiego ścięgna stymulująca procesy naprawcze
- Mobilizacja tkanek miękkich – poprawa ruchomości i elastyczności tkanek otaczających ścięgno
Profilaktyka i zalecenia
Aby zapobiec nawrotom zapalenia ścięgien, warto stosować się do następujących zaleceń:
- Rozgrzewka – zawsze przed aktywnością fizyczną, przygotowująca ścięgna do wysiłku
- Technika – nauka prawidłowej techniki wykonywania ruchów w pracy i sporcie
- Ergonomia – dostosowanie stanowiska pracy (odpowiednia wysokość biurka, krzesła, ułożenie klawiatury)
- Przerwy – regularne przerwy podczas wykonywania powtarzalnych czynności
- Wzmacnianie – systematyczne ćwiczenia wzmacniające mięśnie i ścięgna
- Rozciąganie – regularne ćwiczenia rozciągające przed i po wysiłku
- Odpowiedni sprzęt – dobór właściwego obuwia sportowego, sprzętu czy narzędzi pracy
Zapalenie ścięgien i pochewek ścięgnistych to schorzenia, które przy odpowiednim leczeniu i rehabilitacji mają dobre rokowanie. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie problemu i wdrożenie kompleksowego postępowania terapeutycznego. W przypadku utrzymujących się dolegliwości zawsze należy skonsultować się z lekarzem specjalistą – ortopedą lub specjalistą medycyny sportowej, który zaproponuje optymalne metody leczenia dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Pamiętaj, że im wcześniej rozpoczniesz leczenie, tym szybciej wrócisz do pełnej sprawności i unikniesz przewlekłych problemów.